ویژگی های گزارشگر خوب
آموزش خبرنویسی(29)
ویژگی های گزارشگر خوب
اسماعیل کوشکباغی
در شماره قبل شما را با بخشی از ویژگی های گزارشگر و گزارش خوب آشنا ساختیم و نیز اشاره ای به برخی از شاخصه های نثر و زبان گزارش داشتیم که ادامه آن را بیان می کنیم.
ج- به کارگیری نگارش زیبا:
برای مفهوم ها و تعبیرهای گوناگون می توان واژه های متنوعی را به کار برد. مفهومی چون رفتن آهسته را می شود در چند شکل نوشت. چه بهتر که گزارشگر آن دسته واژه ها را به کار گیرد که بر روی هم زیباتر و هنرمندانه تر باشد. در این بخش ذکر دو نکته لازم است.اول این که نثر و زبان گزارش باید با موضوع متناسب باشد. در گزارش آتش سوزی در انبار نرم افزار، گزارشگر امکان محدودی برای زیبانویسی دارد، اما اگر گزارش در مورد مهاجرت پرندگان به آبگیرهای مرکزی کشور باشد، امکان مناسبی برای زیبانویسی وجود دارد. دوم اینکه برای زیبانویسی و افزودن به ذخیره واژه ها در ذهن، هیچ راهی غیر از بسیار خواندن آن هم از نویسندگانی که به زیبانویسی شهرت دارند، وجود ندارد.
د- استقامت و سخت کوشی:
گزارشگر باید سخت کوش و مقاوم باشد. پیش تر در آزمون های ورودی رشته های روزنامه نگاری، داوطلبان را از نظر استقامت بدنی نیز می آزمودند. کاری که به روش های دیگر در کشورهای دیگر هنوز رواج دارد. همچنین در هنگام ورود جوانان به محیط های مطبوعاتی، کارکنان سابقه دارتر از جمله دبیران و سردبیران بر آنان سخت گیری می کردند. آنان تا ماه ها در فضای تحریریه حق نشستن نداشتند، تا ماهها سطحی ترین کارها را از این داوطلبان جوان روزنامه نگاری توقع داشتند. منظور این بود که توان و مقاومت داوطلب سنجیده شود.خبرنگاری که تاب ساعت ها سر پا ایستادن را نداشته باشد، روزنامه نگاری که نتواند با مقاومت، جور بخش خبری خود را بکشد، گزارشگری که در برخورد با سختی های گزارش شانه خم کند، توفیق ارائه کارهای بزرگ و خوب را نباید داشته باشد.
هـ - مطالعه داشتن:
روزنامه نگار لازم است خیلی چیزها را بداند، روزنامه نگار باید در مورد انواع فنون، علوم، هنرها و پدیده ها اطلاع کافی داشته باشد. زیرا در کار روزانه خود ناچار با این موضوع ها سر و کار دارد.روزنامه نگار باید کتاب های جدید بخواند، فیلم های تازه را ببیند، در جریان رویدادهای داخلی و خارجی باشد و از جمله به رادیو گوش بسپارد. گفته اند که: فیلسوف باید همه علوم را بداند و روزنامه نگار باید فلسفه هم بداند.
و- شخصیت گزارشگری:
در بخش پیش به لزوم برخوردار بودن از دانستنی های ضروری در کار روزنامه نگاری اشاره کردیم، داشتن منش و تشخیص در این حرفه نیازمند شرح جداگانه ای است.روزنامه نگار باید از سویی پاسدار منش و شخصیت خود باشد و از سوی دیگر احترام حرفه خود در میان مردم را عزیز بدارد. از روزی که یک نفر کار مطبوعات را آغاز می کند، تکلیف و وظیفه او سنگین تر می شود. در حوزه های خبری، روزنامه نگار باید حرفه، کار حرفه ای و عزت شغلی خود را محترم بشناسد و بگذارد دیگران نیز این احترام را رعایت کنند، پس از مخابره خبر و گزارش خود، غذا خوردن را شروع کند. لباس در حد متوسط مردم بپوشد، لحن سخن گفتن را اصلاح کند، وقت شناس باشد. راز نگه دار و سرپوش عیوب احتمالی دیگران باشد. خود را قابل اعتماد نشان دهد، تهدید و توقع و انتظار و مطالبه در شأن روزنامه نگار نیست. خبرنگار شریفی را می توان پیدا کرد که سال ها وزارتخانه ای، حوزه خبری او بود. ولی حتی یک بار برای نهار خوردن به غذاخوری آن وزارت نرفته است.روزنامه نگارانی هستند که هرگز شغل خود را وسیله ای برای تهدید و عقده گشایی نکرده اند، البته در مقابل شاید روزنامه نگارانی باشند که از قلم و کار آنها جز شر، فتنه، بده و بستان و انتقام جویی نتوان یافت و روزنامه نگارانی هستند که به حوزه خبری خود رایگان مشاوره می دهند. امید است با فراگیری این حرفه ما نیز از جمله این افراد شایسته در جامعه باشیم.
مروری بر آنچه که تاکنون بیان شد
در فرآیند آموزش خبرنویسی طی 30 شماره مطالب و موضوعات متنوع پیرامون خبر، گزارش و مصاحبه بازنویسی شد. ما برای شما بیان کردیم که خبر چیست، عناصر خبری کدام است، ارزش های آن چیست و نیز به سبک های مختلف خبرنویسی با ذکر مثال اشاره کردیم. همچنین تعریف لید و تیتر را برای تنظیم نگارش خبر تعریف کردیم. در کنار آن شما را با مصاحبه خبری و نیز گزارش خبری آشنا ساختیم.قبل از اینکه به چند نکته اساسی در خبرنویسی اشاره داشته باشم، بر خود لازم می دانم که به رسم امانتداری برای شما عزیزان بیان کنم که مطالب ارائه شده را از کدام منابع تحقیقاتی، آموزشی و پژوهشی، کتاب ها و جزوات دریافت کرده ام. منابع این مطالب به اجمال عبارتند از:
1- کوشکباغی اسماعیل ، تحلیل محتوای اخبار خارجی شبکه یک تلویزیون / پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی، راهنما: دکتر سید محمد دادگران، 88 -1380
2- دکتر معتمدنژاد کاظم ، اصول خبرنویسی، نشر سپهر
3- دکتر سلطانی فر، پوشش های خبری، نشر شرق
4- بدیعی نعیم، قندی حسین، روزنامه نگاری نوین، نشر دانشگاه علامه طباطبایی، 1380
5- توکلی احمد، گزارش نویسی در مطبوعات، نشر موسسه مطبوعاتی ایران، 1377
6- توکلی احمد، مصاحبه خلاق، انتشارات خجسته، 1377
7- توکلی احمد، ویراستاری و مدیریت اخبار، انتشارات خجسته، 1379
8- شکرخواه یونس، خبرنویسی مدرن، انتشارت خجسته، 1381
9- شکرخواه یونس، خبر، نشر مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها، 1379
10- عظیمی زاده، عباسعلی، آشنایی با خبرنگاری با بررسی 40 خبر، ناشر نشر جواد، 1374
11- مسعودی امید، مبانی نگارش رسانه ای، انتشارات خجسته، 1380
12- نصراللهی اکبر، اصول خبرنویسی، انتشارات سروش، 1382
امید است با تهیه و مطالعه منابع ذکر شده امکان بهره برداری تخصصی تر و حرفه ای را برای خود فراهم آوریم. در شماره آینده موضوع ویراستاری در خبر را و اینکه فرد ویراستار کیست برای شما بیان خواهیم کرد.
آموزش خبرنویسی(13)
چند نکته مهم در خبرنویسی
اسماعیل کوشکباغی
برای اولین بار که در فضای خبرنویسی یک اصطلاحی مطرح شد به نام وقایع ساختگی، واژه ای هم برای توصیف وقایع و حوادثی که اساساً برای خلق پوشش خبری به کار می روند، به وجود آمد. این واژه تحت عنوان «شبه خبر» عبارت است از: واقعیت ساختگی.شبه خبر: نمی تواند از خود خبر باشد بلکه چیزی است که ما می سازیم. به طور مثال اخباری که روابط عمومی ها منتشر می کنند، شبه خبر است. نکته: شبه خبر با فرا واقعیت ها و ذهنیت ها سر و کار دارد. بیشتر آرمان گرا است و براساس آرمان های سازنده اش شکل می گیرد ولی خبر با واقعیت ها و مشاهدات سر و کار دارد. خبر، گزارشی از یک واقعیت یا ارزشگذاری یک واقعیت است.شایعه: شایعه خبری است که منبع آن قابل تشخیص نیست.تفاوت شایعه با خبر در این است که منبع ندارد و شناخته شده نیست.نکته: یکی از شیوه های اصلی جنگ روانی شایعه است. شایعه در شرایط خاص که انسداد خبری و بحران خبری وجود دارد و فضای ابهام حاکم است، شکل می گیرد. هر چه ابهام بیشتر باشد و اهمیت بیشتری داشته باشد، بستر جامعه برای شایعه مهیاتر است. یکی از مسائل مهم در خبر و اطلاع رسانی این است که بتوانیم از صحت خبر اطمینان پیدا کنیم. برای این منظور راهکارهایی نیز وجود دارد.
¤ سوال های آزمایشی برای تعیین صحت خبر:
1- خبر چه شکلی است؟ تلفنی، تلگرافی، شفاهی، کتبی و اسنادی است. یا از چه طریقی به ما رسیده است؟
2- آیا محتویات آن معقول و منطقی می باشد؟ آیا با سوابقی که درباره موضوع وجود دارد، مطابقت دارد؟ آیا محتویات آن هرگز تعجب آور نیست؟
3- آیا تأییدی از منابع دیگر در مورد این خبر وجود دارد؟
4- آیا بیم آن می رود که منظور از این خبر ایجاد اشکال در سیستم خبری و فریب باشد؟
5- آیا کلیه محتویات، موضوعات و اجزای طرح شده در خبر صحیح است؟ یا فقط بخشی از آن قابل اعتماد است؟
6- منبع خبری (گزارشگر) کیست و چیست؟ برآورد قابلیت اعتماد آن یا او چه می باشد؟
7- اخبار و گزارش هایی که منبع خبری یا گزارشگر تاکنون ارسال کرده دارای چه نتایجی از نظر فایده و ضرر بوده است؟
8- آیا امکان سودجویی و نفع شخصی منبع خبر از گزارش متصور است؟
9- آیا منبع خبر نظرهای شخصی خود را به خبر افزوده است؟
10- آیا خبر پیش از وصول دستخوش تغییراتی شده است یا خیر؟
پردازش خبر: کار پردازش خبر تلفیق چند خبر است یعنی چند خبر را یک کاسه کنیم.
¤ مراحل پردازش خبر:
1- خلاصه کردن خبر: برای این کار الف- باید مخاطب را شناخت. ب- عناصر مهم خبر را باید دانست. برای خلاصه کردن بهترین راه این است که خبرها را یک بار بخوانید، برای بار دوم آن قسمت هایی که مهم است زیر آن خط بکشید و بعد آن را تنظیم کنید.
2- زدن تیتر، سوتیتر و روتیتر.
3- استفاده از منابع آرشیوی برای افزودن سابقه به خبر.سابقه خبر دو فایده مهم دارد: الف- اطلاعات خبر را تکمیل می کند. ب- افزودن سابقه خبر به خبر بهترین راه برای انتقال پیام به مخاطب است.نکته مهم: تعداد خوانندگان خبر با طول یک خبر نسبت عکس دارد، یعنی هر چه خبر کوتاه تر باشد، خواننده بیشتر دارد و بالعکس.
¤ ویراستاری و وظایف ویراستار:
یکی از بخش های مهم دیگر در کار خبرنویسی، ویراستاری است. ویراستار کیست؟ و وظایف وی چیست؟
¤ وظایف ویراستار عبارتند از:
1- سیاستگذاری که سیاست های کلی رسانه مورد نظرش را در خبر اعمال می کند؛
2- پالایش کننده خبر، ویراستن و پیراستن خبر؛
3- هماهنگ کننده فعالیت خبرنگار؛
4- انطباق اخبار با مشی رسانه؛
5- انتخاب کننده خبر (از میان انبوه اخبار)؛
¤ ویژگی های ویراستار:
1- تجربه و تسلط بر اخبار
2- قدرت قضاوت و فهم ادراک
3- تسلط بر شیوه های نگارشی زبان
4- عکس شناسی
5- صفحه آرایی
¤ ویرایش ادبی خبر:
آیین نگارش، املای کوتاه کردن جملات و عبارات طولانی، اصلاح جمله های شلوغ و درهم و حذف عبارات خلاف اخلاق و عرف و ارزش های جامعه دینی و اسلامی.
¤ ویرایش خبری:
- توجه به تمام عناصر خبری، ارتباط بندی های خبری با یکدیگر، علامتگذاری در خبر، تنظیم تیتر، توجه به ارزش های خبری، تنظیم لید مناسب، علامتگذاری در تنظیم متن خبر.
¤ ویرایش محتوایی
- انطباق با سیاست های رسانه، بررسی صحت اخبار، خلاصه سازی خبر، کنترل دقیق اعداد و ارقام، داشتن اطلاعات گسترده، ویراستار باید در مورد هر چیز اطلاعات کلی داشته باشد.از شماره آینده موضوع مقاله نویسی در مطبوعات را به جهت اهمیتی که مقاله در انعکاس افکار، نظرات، دیدگاه ها و برداشت ها از موضوعات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی دارد و همواره مورد توجه عام و خاص است، برای بهره برداری شما بازگو خواهیم کرد.
